فقهُ اللهِ اکبر (هرمنیوتیک معنوی خدا در قرآن و شعر فارسی)

بین معارف اسلامی؛ «فقـهُ اللهِ اکبر» برترین معرفت است.

«فقـهُ اللهِ اکبر» علمی است که پس از تهذیب نفس وَ پالایش و اصلاح قلب از طریق صدقِ توجه الى الله تعالى در دل سالک تجلی می یابد.

بدین نحو که «أن تعبد الله کأنک تراه و إن لم تکن تراه فإنه یـراک»:

الله تعالی را چنان عبادت کنی که گویی او را می بینی، پس اگر او را نمی بینی؛ او تو را می بیند.

«فقـهُ اللهِ اکبر»؛ عرفان و معرفت شهودی به خدا، صفات، اسماءالحسنی و افعال حق تعالی است.

خدایی که «هُوَ الوَاحِدُ الأَحَد فِی ذَاتِـهِ وَ أَسمَائِـهِ وَ صِفَاتِـهِ وَ أَفعَالِـهِ. وَ هُوَ وَحدَهُ، وَحدَهُ، وَحدَهُ» است:

«لَیسَ کمِثـلِـهِ شَیْءٌ وَ هُوَ السَّمِیعُ الْبَصِیرُ»(سوره شورى: آیه 11): هیچ چیز مانند او نیست و اوست شنوا و بینا.

«و أنه سبحانه الرب ... و کل ما سواه مربوب، و هو الملک ... و کل ما سواه مملوک».

لذا علم به «الله» و أسماء و صفات و افعال حضرت حق جلَّ -جلالـه اشرف علوم و برترین علم قدسی است.

«فقـهُ اللهِ اکبر» از مقوله شهود و مکاشفه وَ محصول ریاضت نفس، تجربه‌ عرفانی و مجاهدت معنوی است.

«فقـهُ اللهِ اکبر» حکمتی است که در قلب منـوَّر به نـور حقّ ظهور می یابد.

جنس علم «فقـهُ اللهِ اکبر» از نوع دیدن و چشیدن است، نـه دانستنِ صِرف.

سید سلمان صفوی و مهوش السادات علوی؛ دانش آموخته حوزه علمیه قم و دانشگاه لندن و عضو هیئت مؤسس و هیئت علمی آکادمی مطالعات ایرانی لندن و دانشنامه معاصر قرآن کریم هستند.

فهرست مطالب

فصل اول: فقــــه

تعریف فقــــه

تقسیمات فقـه

فقـه الجوارح

فقـه النفس

فقـه شریعت؛ فقـه اخلاق و فقـه معارف یا اعتقادات

فقـهُ اللهِ اکبـر

فصل دوم: تاریخ خداشناسی

خدا در زرتشتیت

خدا در هنــد

خدا در چیـن

خدا در یونـان

خدا در یهودیت

خدا در مسیحیت

خدا در اسلام

توحید در فرهنگ اسلامی

توحید نظری

توحید افعالی

توحید عملی

توحید عبادی در عبودیت

خدا پس از استقرار فلسفه مدرن در اروپا

خدا در تفکر معاصر اروپایی

فصل سوم: روش هرمنیوتیک معنوی فهم قرآن کریم

هرمنیوتیک

تعریف و جنبه‌های تاریخی هرمنیوتیک

هرمنیوتیک قرآنی – عرفانی

هرمنیوتیک مولانا

سیکل(دور) هرمنیوتیکی

ضروریات فهم قرآن‌ کریم

بینش کشفی

فصل چهارم: نگاه اجمالی به فقـهُ الله در قرآن کریم

«الله» در قرآن‌ کریم

توحید قرآنی

توحید ربوبیت

توحید الوهیت

توحید اسماء و صفات

فصل پنجم: نگاه تفصیلی به فقـهُ الله در قرآن کریم

فصل ششم: تجلی خـدا در منظومه های عرفانی فارسی

در بیـان سبب انشاد اشعار و اشاره به معانی حقایق و اسرار

در بیان درجات و مراتب سخن و انواع و اصناف آن

در بیان سبب تعبیر از معانی حقایق به الفاظ متداوله مشهوره و اشاره به معانی

-بـابـا طاهر

- شهید حسین بن منصور حلاج

- حکیم ابوالقاسم فردوسی

مقدمه

توحید در اندیشه حکیم فردوسی

گذر کردن سیاوش از کوه آتش

پارالل توانایی، دانایی و دانش در شاهنامه حکیم فردوسی

تعامل روان روشن و عقل در شاهنامه حکیم فردوسی

گفتاری اندر ستایش خِرَد

آتش؛ صفا بخش قلب

توحید وَ وحدت وجود در اندیشه حکیم فردوسی

نیاز و نیایش خاشعانه؛ مفتاح بابِ یزدان پاک

نیایش کیخسـرو

صُوَر رمزی و تمثیلی در شاهنامه حکیم فردوسی

تعالیم عرفانی – اجتماعی – حماسی شاهنامه حکیم فردوسی

حکیم فردوسی و تشیــع

سروده آسمانی حکیم فردوسی در وصف جمال و جلال خدا

- شیخ ابوسعید ابوالخیر

چهار رباعی مشهور ابوسعید ابوالخیر

- خواجه عبدالله انصاری

منازل صــدگانـه سیر و سلوک عرفانی

خدا در «الهـی‌نـامــه» خواجه عبدالله انصاری

- حکیم ناصرخسرو قبادیانی

توحید در شعر ناصر خسرو

- حکیم سنایی غزنوی

سروده حکیم سنایی در باب توحید الهی

- حکیم نظامی گنجوی

- شیـخ فریدالدین عطار نیشابوری

1. اسرار نامه

2. الهی نامه

3. منطق الطیر

4. مصیبت‌نامه

5. مختارنامه

6. تذکرة الاولیا

7. دیوان اشعار

- مولانا جلال الدین محمد مولوی

توحید از منظر حضرت مولانا

داستان پادشاه و کنیزک

جنبـه ظاهری داستان

تأویل داستان شاه و کنیزک

داستان شیر و نخجیران

جنبه ظاهری داستان

سمبلیسم و باطن حکایت

تأویل داستان شیر و نخجیران

دلایل برتری معنی بر صورت

دستورات بدایت سلوک

سیری در دفتر دوم مثنوی معنوی

تفسیر گفتمان نهم

تفسیر گفتمان دهم

تفسیر گفتمان یازدهم

تفسیر گفتمان دوازدهم

موضوع دفتر سوم مثنوی‌معنوی

حکمت به مثابه سپاه خداوند

عشق اسطرلاب اسرار خداست

- شیخ فخرالدین عراقی

- شیخ مصلح الدین سعدی شیرازی

- شیخ صفی الدین اردبیلی

تفاسیر شیخ صفی‌الدین بر ابیات عرفانی توحیدی

اشعاری از شیخ صفی‌الدین در توحید وصالی و وجودی

اشعار فارسی شیخ صفی‌الدین در توحید وصالی و وجودی

- خواجه شمس الدین حافظ شیرازی

غزل توحیدی خواجه حافظ شیرازی

- شاه نعمتالله ولی

رسائل شاه نعمت‌الله ولی

غزلهای شاه نعمت‌الله ولی در باب توحید

- رﺿﯽاﻟﺪﯾﻦ آرﺗﯿﻤﺎﻧﯽ

- ملا محسن فیض کاشانی

- نیما یوشیج

عطر لبخند خدا

- سهراب سپهری

گفتگوی شاعرانه دکتر علی شریعتی و سهراب سپهری در باره خدا

صدای پای آب

- شهریـار

- امام خمینی

- قیصر امینپور

منابع تحقیق

نمایه